Bài toán lựa chọn “Biết” và “Làm”
BIẾT để LÀM, và biết để BIẾT LÚC NÀO LÀM mới thật sự là chiến lược đúng !!! – Bùi Tuấn Anh
Hôm vừa rồi tôi có một cuộc tranh luận nhỏ về chủ đề “BIẾT và LÀM bạn chọn cái nào???” trên Facebook. Hầu hết mọi người comment với câu trả lời “Làm”. Bài viết này, có thể coi là phản biện lại lối suy nghĩ trên, đặt ra những vấn đề mới thay vì cứ tư duy mãi lối mòn.
Sở dĩ ai cũng chọn “Làm” vì bị ảnh hưởng bởi thói quen phải hành động. Diễn giả Lê Anh Sơn thường có câu: ”Chỉ hành động mới thành công. Chỉ hành động mới được trả công”. Họ nghĩ rằng phải học hỏi một điều gì đó bằng những trải nghiệm thực tế mới có kinh nghiệm thực tiễn. Các dòng sách vở về phát triển bản thân cũng cổ súy cho tư tường hành động “Just do it” – Hãy làm đi – giống như khẩu hiệu của Nike. Tư duy NLP cũng phát biểu: “Hành động là cầu nối giữa ước mơ và thực tế”. Thành ra thế giới này chia hai: những người ngại thay đổi, không hành động và những người thích thay đổi, ham hành động. Thú vị là cả hai loại người này đều thua, hoặc thua trong sự cũ kỹ, hoặc tan xác trong ánh đèn như thiêu thân. Hãy nhìn giới đầu tư, bao nhiêu người tham lam và mất tiền? Hãy nhìn những mô hình kinh doanh, khởi nghiệp, các sản phẩm/thương hiệu/chương trình marketing mới, bao nhiêu thất bại? Trung bình cứ một mô hình nổi đình nổi đám ta nhìn thấy sẽ có 20 mô hình khác sập sệ hay ngoắc ngoải đâu đó ngoài kia. LÀM trước rồi BIẾT chẳng qua là mô hình tư duy “Thử và sai”, nó TỐT NHƯNG KHÔNG ĐỦ TỐT vì như một ai đó đã từng nói, cuộc sống này quá ngắn ngủi để ta trải nghiệm toàn bộ những sai lầm.
Ở đây tôi tổng hợp một số ý kiến ủng hộ quan điểm LÀM trong cuộc tranh luận:
1. Làm thì mới biết
2. Làm nhiều biết nhiều
3. Làm không biết nhiều sẽ biết ít
4. Làm rồi biết sẽ suy ra nhiều hơn
5. Biết rồi làm sẽ chỉ lặp lại hành động đó
Có một số lỗ hổng trong lập luận như sau:
1. Không biết, không làm được. Đơn giản như lần đầu bạn ngồi lên xe tay ga, tất nhiên khi đi đường, bạn có thể làm rồi biết nhấn chân nào là phanh, chân nào là ga, đoạn đường nào cần ga nhanh tay… Nhưng khoan đã, bạn không thể mò được cách khởi động xe vì nó khác với xe số. Bạn đã thất bại ngay từ bước đầu tiên, nếu không có sự hướng dẫn của người đã từng đi xe loại này.
2. Không cần làm cũng biết. Sách là một kênh tuyệt vời trong việc cung cấp tri thức. Nhiều người nói là giáo điều, lý thuyết, đơn giản họ không biết lựa chọn sách. Ví dụ như Napoleon Hill, cha đẻ của khoa học thành công đã phỏng vấn hàng nghìn nhân vật/hình mẫu thành công và thất bại mới viết nên quyển “The law of success”. Nếu muốn học về tư duy thành công/người chiến thắng, một quyển này là quá đủ. Hay cả cuộc đời Brian Tracy và Zig Ziglar đã lăn lộn trong bán hàng mới viết nên không quá 20 quyển sách, nếu muốn học về kỹ năng bán hàng bạn sẽ làm gì? Lăn lộn đi bán lẻ hay mua sách về đọc?
3. Làm xong chưa chắc đã biết. Nếu không tin, bạn có thể thử giao dịch Forex. Tài khoản bạn sẽ “cháy rụi”, bạn sẽ “nướng” toàn bộ số vốn của mình lúc đầu cơ TRƯỚC KHI bạn kịp học được điều gì đó. Bạn sẽ “mất trắng” mà không hiểu tại sao.
4. LÀM rồi BIẾT không thể thực tiễn hơn hay suy ra nhiều hơn. Thực tế, nó chỉ suy ra những cái CÓ SẴN theo một phương thức CHẬM hơn
5. BIẾT rồi LÀM sẽ lặp lại? Đó chỉ là cách hấp thụ kiến thức từ những mẫu hình thụ động, không biết biến nó thành nguồn tri thức cá nhân. Nên người có kiến thức thì nhiều, nhưng người có tri thức thì quá ít ỏi. Chúng ta cần một cái đầu thông minh chứ không phải một cái đầu đầy chữ.
Vậy nếu không phải LÀM, dường như câu trả lời sẽ là BIẾT ???
Không đúng !
Thật rắc rối! Không phải BIẾT, cũng chẳng phải LÀM. Sở dĩ như vậy bởi đây là một câu hỏi SAI. Câu hỏi hướng chúng ta đến 1 TRONG 2 lựa chọn, nhưng không có bất kỳ lựa chọn nào là hoàn hảo cả.
Người hiểu chưa thấu thì chọn một trong hai …
Người thông minh thì chọn cả hai …
Người khôn ngoan sẽ thấy sai ngay từ trong câu hỏi …
BIẾT và LÀM buộc phải song hành cùng nhau, và không thể tách ra để lựa chọn. Nếu muốn phủ nhận một yếu tố, câu hỏi đúng phải là “BIẾT và LÀM, cái nào trước? Cái nào quan trọng?” Theo bạn?
Câu trả lời nằm trong bài viết: Lập luận về tính ưu tiên và tính quan trọng
20.01.2015
